Voor je gevoel is er misschien weinig onderscheid tussen samenwonen en trouwen. Juridisch en financieel gezien is er wel degelijk een wereld van verschil. Hieronder vind je een vijftal punten waarbij je beter even stilstaat.

Als je weet waar je aan toe bent als het een keer tegenzit in je leven kun je vervelende situaties voor zijn of erger voorkomen.

Huur
Woon je samen in een huurwoning dan ben je niet automatisch allebei huurder. Het huurcontract vermeldt wie dat is. Staat je naam daar niet bij? Dan kan je voor een groot probleem komen te staan, bijvoorbeeld bij het overlijden van je partner of als er een einde komt aan jullie relatie. Je kunt dan niet altijd in je huis blijven wonen. Je kunt dat voorkomen door het 'medehuurderschap' aan te gaan.

Door een huwelijk of geregistreerd partnerschap word je direct wettelijk medehuurder. Je hebt allebei dezelfde rechten tegenover de verhuurder.

Koop
Ga je zonder verdere afspraken samenwonen in een koopwoning, dan wordt je daar niet zo maar beiden eigenaar van. Het koopcontract geeft aan wie dat is. En de hypotheekakte vermeldt wie er verantwoordelijk is voor de hypotheek. Wel kun je nadere afspraken vastleggen in een samenlevenings­contract, bijvoorbeeld over de verdeling van de vaste lasten, of de verdeling van de winst of schulden bij verkoop.

Voor getrouwde stellen of geregistreerde partners gelden andere regels. Kopen jullie zonder huwlijkse of partnerschaps­voorwaarden samen een woning dan wordt je er beiden voor de helft eigenaar van - ongeachte of de één meer betaalde dan de ander. Maar wie alleen een woning kocht en daarna trouwt of een partnerschap aangaat blijft daarvan wel de enige eigenaar. Dit komt omdat er sinds 2018 een 'beperkte' gemeenschap van goederen geldt. De  waarde­vermeerdering kan wel tot de gemeenschap gaan behoren. Zijn of worden er door een notaris huwelijks- of partnerschaps­voorwaarden opgesteld dan zijn die leidend voor de verdeling. 

Als je samenwoont zijn de spullen die je samen koopt van jou en je partner. Je blijft wel eigenaar van wat je in je eentje hebt gekocht. Hier kun je afwijkende afspraken over maken en deze vastleggen in een samenlevingscontract of notariële akte. Overigens moet je kunnen bewijzen welke spullen van jou zijn of gezamenlijk zijn aangeschaft.  Een goede administratie helpt daarbij. Het hanteren daarvan is soms zelfs als vereiste in het samenlevingscontract opgenomen.

Voor getrouwde stellen of geregistreerd partners bepaalt de datum van de verbintenis welke wettelijke regels er gelden. Daarop zijn wel uitzonderingen mogelijk, maar die moeten via de notaris zijn of worden vastgelegd. Ook wat betreft de  verdeling van bezittingen en/of schulden. Zijn jullie na 1 januari 2018 getrouwd of een geregistreerd partnerschap aangegaan? Dan geldt er een 'beperkte' gemeenschap van goederen. 

Van een samenwonend stel dat een kind krijgt, ziet de wet alleen de moeder als (juridisch) ouder. Zij heeft dan ook zelfstandig het gezag. Als de vader dezelfde rechten en verantwoordelijkheden wil, dient hij het kind eerst bij de gemeente te erkennen. Daarna moeten jullie het gezamenlijk ouderlijk gezag aanvragen bij de rechtbank.

Wordt het kind tijdens het huwelijk of geregistreerd partnerschap geboren? Dan ben je allebei juridisch ouder en heb je gezamenlijk het ouderlijk gezag. Hier wijkt de wet wat af ten opzichte van de situatie van geregistreerde partners. Indien het kind vóór 1 april 2014 is geboren, dan moet de vader het kind eerst erkennen om juridisch ouder te worden.

Ongeacht de vorm waarin je samenwoont, geldt dat bij het opbreken van de relatie je een ouderschapsplan moet opstellen. Hetzelfde geldt voor de kinderalimentatie. Ook daar moeten heldere afspraken over worden gemaakt.

Als je samenwoont ben je geen erfgenaam van elkaar, tenzij je dit in een testament hebt geregeld. Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap geldt dat je automatisch elkaars erfgenaam bent, tenzij testamentair anders is vastgelegd.

Hoeveel je van een erfenis overhoudt, hangt er vanaf of je volgens de wet en de Belastingdienst wel of geen partners bent. Soms kom je daarvoor ook in aanmerking zonder samenlevingscontract. Op de website van de Belastingdienst vind je meer informatie over Erven en erfbelasting, maar uiteraard kunnen wij je hierover ook informeren. 

Als je samenwoont en de relatie komt ten einde, dan hoef je voor de beëindiging niet naar de rechter. Is er sprake van een samenlevingscontract? Dan staat daarin wat je moet doen. Soms vermeldt dit contract zelfs wat je onder elkaar moet verdelen.

Bij een huwelijk of partnerschap is dat soms anders. Zijn er geen kinderen zijn, of  ligt het ouderlijk gezag maar bij één van de partners, dan kun je met behulp van een advocaat of notaris scheiden. Je maakt afspraken over de partneralimentatie en de manier waarop jullie het opgebouwde pensioen verdelen - voor zover dat niet binnen je huwelijkse of partnerschapsvoorwaarden is uitgesloten. Zijn er minderjarige kinderen waarover jullie beiden het ouderlijk gezag hebben dan moet je voor een scheiding naar de rechter.